سؤزوموز:

لهجه هاى تركى در استان اصفهان و نوسازى زبان ادبى تركى در ايران

شكى نيست كه زبان تركى رايج در جمهورى آذربايجان و تركيه دو منبع بسيار مهم براى انتخاب كلمات و تركيبات و واژه سازى براى تركىنويسان ايرانى مىباشند. اما ايندو مىبايست به عنوان آخرين منابع براى اخذ كلمات و تعبيرات بكار روند. منابعى كه در درجه اول و پيشتر مىبايست بدانها مراجعه نمود يكى لهجه هاى گوناگون رايج زبان تركى در آذربايجان جنوبى و بويژه لهجه هاى تركى در ايران مركزى٫ ايران جنوبى و شمال خراسان مىباشد. ماخذ ديگر متون ادبى و كلاسيك تركى از ديوانهاى نسيمى و فضولى و شاه اسماعيل تا داستانهاى مردمى كوروغلو و اصلى كرم و ادبيات عامه و غيره است. من در اينجا در رابطه با لهجه هاى زبان تركى در اصفهان تنها به يك پسوند و چند واژه اشاره مىكنم. ( اين پسوند و واژه ها نيز مانند بسيارى از خصوصيات ديگر لهجه هاى زبان تركى در ايران مركزى و جنوبى٫ بسيار بيشتر از تركى آذربايجانى به تركى تركيه نزديكتراند):

1- كاربرد پسوند -ال-ل : al-əl : طبق اطلاعاتى كه حسين مسلمى مىدهد٫ اين پسوند در لهجه هاى تركى استان اصفهان به طور گسترده اى بكار مىرود. مثلا در كلمات كيفگال٫ شاققال٫ گشتال٫ آشمال٫ داككال٫ هئچل٫ روتتال٫ چيگال..... جا دارد كه پسوند مطرود شده اما بسيار كارا و مفيد "–ال" در زبان ادبى در حال تشكل تركى در ايران دوباره و به شكل هر چه گسترده ترى بكار گرفته شود. به عنوان نمونه كلمات "يئدديل" به معنى هفته٫ "دوغال" به معنى طبيعت٫ "چاتال" به معنى چنگال٫ "سانال" به معنى مجازى كلمات نوى هستند كه با استفاده از اين پسوند اصيل تركى ايجاد شده اند.

2- گنجينه واژگان ناب تركى: در حاليكه بسيارى از كلمات و تعابير موجود در لهجه هاى تركى در اصفهان٫ در تركى آذربايجانى چندان رايج نيستند٫ همه عينا و يا با اندك تغيير در لهجه هاى گوناگون تركى تركيه بكار مىروند. از جمله آچيلان: ياخين گله جك٫ آرادان بير (در تركى تركيه آرادا بير)٫ آراشماق٫ آرت (پشت٫ دنبال)٫ آرى (هاميسى٫ بوتون٫ دولوق)٫ آرينماق٫ آيريلى (جداگانه)٫ قارينجا٫ آجيتما٫ قوشماق (دويدن)٫ آلاك-پالاك (در تركي تركيه آللاك-پوللاك)٫ آقجا٫ بنيز (چهره)٫ .....

اخذ واژگان و تعبيرات تركى از لهجه هاى تركى رايج در ايران و افزودن آنها به خزينه واژگان مستعمل در زبان ادبى امروزيمان٫ باعث غنىتر شدن زبان تركى٫ نزديكتر شدن زبانى گروههاى مختلف پراكنده ترك در ايران و لهجه هايشان به يكديگر٫ همگرايى ملى ايشان و شكل گرفتن زبان ادبى فراگيرى كه از مجموع همه لهجه ها و گويشهاى رايج تركى بهره گرفته است خواهد شد. همچنين رواج دوباره و روزمره كردن واژگان بىشمار تركى موجود در متون ادبى- كه به ناحق و فقط به دليل اهمال و كوتاهى ما مهر آرخائيك خورده اند- به ايجاد پلى مابين زبان نسل جديد و زبان گذشتگانمان كمك خواهد نمود.

گئرچه يه هو!!!